«Επανένταξη»: Άρθρο με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Η «Επανένταξη» του Φιλανθρωπικού Οργανισμού «ΑΠΟΣΤΟΛΗ», που από το 2006 στέκεται πλάι στους ανθρώπους που πάσχουν από ψυχιατρικές διαταραχές, μοιράζεται ένα άρθρο με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, στις 10 Οκτωβρίου, που φέτος έχει ως θέμα «Μεγαλύτερη επένδυση, περισσότερη προσβασιμότητα»:
Παγκοσμίως, η Ιατρική βρίσκεται σε μια διαρκή προσπάθεια προσαρμογής, απέναντι σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικοπολιτισμικό τοπίο. Η τρέχουσα πανδημία, η μετανάστευση, η οικονομική ύφεση, ο θρησκευτικός φανατισμός, οι πόλεμοι και η πολιτικοκοινωνική αστάθεια επηρεάζουν σε ποικίλο βαθμό την υγεία όλων των ανθρώπων. Παράλληλα, χρόνιες «πανδημίες», όπως η χρήση εθιστικών ουσιών, οι συμπεριφορικοί εθισμοί, οι χρόνιες νευροψυχιατρικές νόσοι, η βία, η αυτοκτονικότητα, ο υποσιτισμός, αλλά και η παχυσαρκία, αυξάνουν σημαντικά το επίπεδο δυσκολίας. Στα πλαίσια αυτά, η ιατρική κοινότητα καλείται διαρκώς να ανακαλύπτει, να δοκιμάζει και να εφαρμόζει καινοτόμες λύσεις, προσαρμοσμένες στη φιλοσοφία της αμεσότητας, της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης και του χαμηλού κόστους
Η κατάθλιψη και η ψυχωσική διαταραχή είναι δύο από τις πιο συχνές διαταραχές στην ιατρική. Αν και προκαλούν σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα, συνήθως διαφεύγουν της διάγνωσης και της θεραπείας. Το οικονομικό κόστος των διαταραχών αυτών περιλαμβάνει το κόστος θεραπείας, την απώλεια σε παραγωγικότητα και το κόστος από τη νόσο ή το θάνατο. Στη πραγματικότητα, η κατάθλιψη έχει μεγαλύτερη επίπτωση σε σχέση με άλλες χρόνιες ιατρικές καταστάσεις όπως υπέρταση, διαβήτης, αρθρίτιδα, και πνευμονικές νόσοι, όπως μετρήθηκαν με βάση τη σωματική και κοινωνική λειτουργικότητα, την αντίληψη της τρέχουσας υγείας και την εμπειρία του πόνου. Οι διαταραχές κατάθλιψης και άγχους μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής. Για παράδειγμα οι ασθενείς με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και διαταραχή πανικού αναφέρουν σημαντική επιβάρυνση στην καθημερινή τους ζωή. Μία σχετική με αυτές πάθηση, η ιδεοληπτική-καταναγκαστική διαταραχή, επηρεάζει σημαντικά την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα του ατόμου διαταράσσοντας τις σχέσεις με την οικογένεια και καταλήγοντας ακόμη και σε απώλεια της εργασίας του. Πρέπει να γίνει κατανοητό και αποδεκτό ότι για να καλυφθούν οι ανάγκες ψυχικής υγείας του πληθυσμού, δεν είναι δυνατό οι κοινές ψυχικές διαταραχές και ιδιαίτερα η κατάθλιψη να αντιμετωπίζονται αποκλειστικά από τους ψυχιάτρους.
Θα πρέπει να ενισχυθεί η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στο βιο-ψυχο-κοινωνικό μοντέλο υγείας και στην οργάνωση και προώθηση πιστοποιημένων προγραμμάτων κατάρτισης και επαρκούς εκπαίδευσης στον τομέα της ψυχιατρικής φροντίδας. Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών εγχειριδίων και ειδικών ψυχομετρικών εργαλείων για την πρώιμη ανίχνευση των συμπτωμάτων. Η ψυχική υγεία και η ασθένεια αποτελούν ένα συνεχές. Χρειάζεται φροντίδα για την κάλυψη αναγκών διαβίωσης, επανεκπαίδευση για την επανάκτηση των χαμένων κοινωνικών δεξιοτήτων του ασθενή και εκπαίδευση για την επαγγελματική του αποκατάσταση. Είναι χρήσιμη η εφαρμογή της Διασυνδετικής Ψυχιατρικής (Liaison Psychiatry) στην ΠΦΥ, αλλά και η ενσωμάτωση της Ιατρικής που βασίζεται σε αποδείξεις (Evidence-Based Medicine (EBM) στην διαχείριση της Ψυχικής νόσου. Θα ήταν σκόπιμο παράλληλα να σχεδιαστούν πρωτόκολλα και κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) για τη διαχείριση της ψυχικής νόσου. Επίσης, η δημιουργία τακτικού ψυχιατρικού ιατρείου στα Κέντρα Υγείας, με επισκέπτες ψυχίατρους από την πλησιέστερη δομή ψυχικής υγείας, η λειτουργία κινητών μονάδων ψυχικής υγείας για κάλυψη των απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών και η δημιουργία θέσεων ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και επισκεπτών υγείας στα Κέντρα Υγείας αποτελούν ουσιαστικές παρεμβάσεις.
Τέλος, η ενσωμάτωση της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών στην ΠΦΥ και την πρόληψη και φροντίδα της ψυχικής νόσου, η διάδοση και επέκταση του ρόλου των τηλεφωνικών γραμμών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, ο συντονισμός και η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση και προαγωγή της ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ, η συνεργασία των δομών υγείας με την τοπική αυτοδιοίκηση, τους πολιτιστικούς φορείς και τα τοπικά ΜΜΕ, με ομαλή χρηματοδότηση από το Υπουργείο Υγείας, με την ενεργητική συμμετοχή της κοινότητας είναι παρεμβάσεις ζωτικής σημασίας. Η οργάνωση, ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός όλων των ενεργειών με συγκεκριμένα βήματα, ώστε οι πολίτες να απολαμβάνουν όσο το δυνατόν περισσότερο ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, μέσα στην κοινότητά τους και η συνεχής αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο αποτέλεσμα με το μικρότερο κόστος, θα δώσουν τη λύση στα προβλήματα της ανάπτυξης και εφαρμογής της ΠΦΥ στην ψυχική υγεία.
Δρ. Ορέστης Γιωτάκος
Ψυχίατρος Οικοτροφείου «Επανένταξη» & Προστατευόμενου Διαμερίσματος της «ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ»
