Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer: H ψυχολογία των ενοίκων και συγγενών στις στεγαστικές δομές κατά την περίοδο της πανδημίας
Η πανδημία πέρα την απώλεια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών αφήνει και ένα ψυχικό αποτύπωμα, ειδικά στην τρίτη ηλικία και στις οικογένειες αυτών. Οι πολίτες καλούνται να εγκλειστούν, να απομονωθούν, να αποστασιοποιηθούν, ακόμα και από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τους. Στο επίκεντρο του δεύτερου κύματος πανδημίας, βρίσκονται οι στεγαστικές δομές που φιλοξενούν ευπαθείς ομάδες. Συγκεκριμένα, οι δομές και οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, ειδικά ατόμων με νόσο Alzheimer, έρχονται αντιμέτωποι εκτός από το φόβο της πανδημίας και με την απαγόρευση (λόγω μέτρων πρόληψης) του επισκεπτηρίου και της οποιαδήποτε επαφής και εξωτερικής δραστηριότητας.
Η συνθήκη αυτή, έχει ψυχολογικές επιπτώσεις τόσο στους φιλοξενούμενους της δομής όσο και στις οικογένειες αυτών. Φυσικά μέσα σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση είναι ακόμα πιο επιβαρυμένοι οι ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ. Τα άτομα με αυτή την νόσο χαρακτηρίζονται από διαταραχή στην εγχάραξη νέων μνημονικών πληροφοριών, απώλεια πρόσφατης μνήμης, διαταραχή στον προσανατολισμό του χώρου, χρόνου και συμπεριφορικές μεταβολές (απάθεια, απώλεια ενσυναίσθησης, κατάθλιψη, άρση αναστολών και λοιπές νευροψυχιατρικές διαταραχές). Δηλαδή ήδη είναι νευρολογικά, νευροψυχολογικά επιβαρυμένοι, γεγονός που καθιστά απαραίτητες τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις για την διατήρηση της νοητικής και ψυχικής λειτουργικότητας τους.
Η εισαγωγή τους σε εξειδικευμένες μονάδες, είναι δύσκολη απόφαση για το οικογενειακό κύκλο, καθώς η ελληνική οικογένεια είναι παραδοσιακή από τη φύση της και δύσκολα αποδέχεται τη μετάβαση ενός ανθρώπου της σε ένα άλλο πλαίσιο, εκτός σπιτιού. Παρόλα αυτά, πρέπει να αποδεχτούμε ότι υπό ορισμένες συνθήκες η επιλογή ενός πιο ειδικευμένου προστατευμένου πλαισίου είναι μια επιλογή ευθύνης και μονόδρομος για να προστατεύσουμε πάνω από όλα τον άνθρωπο μας και την υγεία του. Με βάση την προαναφερθείσα κουλτούρα, οι συγγενείς νιώθουν την ανάγκη να έρχονται σε συχνή επαφή με τους ανθρώπους τους, που διαμένουν αλλού, προσπαθώντας να βρουν μια εσωτερική ψυχική ισορροπία.
Η ισορροπία αυτή όμως, τη συγκεκριμένη περίοδο λόγω των μέτρων διαταράσσεται, έτσι οι φροντιστές και οι φιλοξενούμενοι επιβαρύνονται με συναισθήματα, αγωνίας, άγχους, μοναξιάς, μελαγχολίας και θλίψης, καθώς τους λείπουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Η άμεση επαφή έρχεται να αντικατασταθεί με μια virtual επαφή μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του skype. Φυσικά, μια τέτοιου είδους επαφή δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει την δια ζώσης, τα απτικά ερεθίσματα της αγκαλιάς, το χάδι, χάνονται ενώ η βλεμματική επαφή, το χαμόγελο δεν προκαλούν τα ίδια συναισθήματα με πριν. Η ανθρώπινη επαφή είναι η ψυχική μας «ασπίδα» μπροστά στα προβλήματα και στις εσωτερικές ανησυχίες μας. Πρέπει όμως, να αποδεχθούμε ότι η επιβίωση των αγαπημένων μας στηρίζεται σε μεγάλο ποσοστό στην ατομική μας ευθύνη και στην εφαρμογή των μέτρων. Να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε τα συναισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης και να φανούμε δυνατοί και ενωμένοι σε αυτόν τον αγώνα. Μέσα από αυτό το ταξίδι ίσως μάθουμε να ιεραρχούμε ουσιαστικά τις προτεραιότητες μας, να εκτιμάμε τις στιγμές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα και τη μοναδικότητα αυτών.
Οι φροντιστές είναι ωφέλιμο να απευθυνθούν στους ψυχολόγους των μονάδων για να τους κατατοπίσουν και να τους υποστηρίξουν ψυχολογικά στη νέα μορφή επικοινωνίας που απαιτεί απόσταση στο χώρο, αλλά αυτό δεν σημαίνει και συναισθηματική απόσταση από τους αγαπημένους τους. Να τους βοηθήσουν να βρουν τις χαμένες ισορροπίες, να αναπτύξουν μηχανισμούς προσαρμογής που θα τους επιτρέψουν να διαχειριστούν την κατάσταση με ψυχραιμία και νηφαλιότητα. Να βρουν το βηματισμό τους στη νέα κατάσταση ως άτομα και ως οικογένειες.
Η φετινή χρονιά για τις στεγαστικές δομές είναι σίγουρα διαφορετική για τους ασθενείς, τους φροντιστές και τους επαγγελματίες υγείας, ίσως όμως είναι μια ευκαιρία να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης, το τρόπο ζωής μας και το ψυχικό αποτύπωμα που αφήνει ο covid-19, οδηγήσει στην εφεύρεση ενός νέου οδηγού ζωής.
Φαίη Ευθυμιοπούλου,
Κλινική Νευροψυχολόγος MSc, PhDc.
